คำศัพท์ภาษาไทยถิ่นใต้สำเนียงตากใบ (เจ๊ะเห) หมวดคำทั่วไป

     คำศัพท์ภาษาไทยถิ่นใต้สำเนียงตากใบ (เจ๊ะเห) หมวดคำทั่วไป

ก	หมวดคำทั่วไป
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ก		ก๋อ
ก็		กา	สัน,แล้ว, จึง, ย่อม, เช่น, พอหันหน้ามาก็พบเขาทำดีก็ได้ดี.
กก		ก๊อก (ก๊อกค้าย)	ก.แนบไว้กับอก โดยปรกติเป็นอิริยาบนอน เช่น กกไข่
ก๊ก		ก่อก	น.พวก, หมู่, เหล่า, โดยปรกติมักใช้เข้าคู่กันว่า เป็นก๊กเป็นพวก เป็นก๊กเป็นหมู่ เป็นก๊กเป็นเหล่า
กง		ก๊ง (ก๊งล่อ)	น.วง, ส่วนรอบของล้อเกวียนหรือล้อรถ
กงการ		ก๋งก๋าร	น.กิจการ, หน้าที่, ธุระ
กงสี		ก็องซี	น.ของกองกลางที่ใช้รวมกันสำหรับคนหมู่หนึ่งๆ,หุ้นส่วน, บริษัท
กงสุล		ก็องซุน,ก็องสุ่น	น.เจ้าพนักงานที่รัฐบาลส่งไปดูแลผลประโยชน์และคนในบังคับซึ่งอาศัยในประเทศอื่น เช่น กงสุลฮอลันดา ก็คือเจ้าพนักงานที่รัฐบาลฮอลันดาส่งมาประจำในประเทศไทย
ก่ง (ก่งธนู)		โก๊ง(โก๊งถื่อนู)	ก.ทำให้งอเป็นรูปโค้ง, ทำให้โค้ง, เช่น ก่งศร
ก้งโค้ง		โกงโค่ง	ก.โก่งก้นให้โด่ง, โน้มตัวลงยกก้นให้สูงขึ้น, โก้งโค้ง ก็ว่า
กฎ,กด		ก็อด	ก.จดไว้เป็นหลักฐาน. น. ข้อกำหนด, ข้อบังคับ

ข
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ข		ค^อ
ขจัด		คื^อจัด	ก.กำจัด, ขับไล่
ขจาย		กือจ๋าย, คึ^อจ๋าย	ก.กระจาย , ขจรขจาย
ขจุย		กือจุย,คึ^อจุ๋ย	ก.กระจุย
ขด		ข็อด	น.ม้วน ก.วง,ขด
ข้น		ค^อน(เสียงสั้น)	ว.เข้มข้น เช่น การหลนหมายถึงการทำอาหารให้สุกด้วยการใช้กะทิข้นๆ
ขนม		คื^อหนม	น.ของหวาน,อาหารหวาน
ขนมจีน		คื^อหนมจี๋น	น.อาหารชนิดหนึ่ง ทำด้วยแป้งเป็นเส้นกลมๆ คล้ายเส้นหมี่ กินกับน้ำยาน้ำพริก
ขนมปัง		คื^อหนมปั่ง	น.อาหารชนิดหนึ่งทำด้วยแป้งผสมเชื้อ เรียกว่า ขนมปัง
ขนมฝักบัว		คื^อหนมจ๋น	น.อาหารชนิดหนึ่ง มีลักษณะเป็นวงกลม เป็นการนำแป้ง แป้งข้าวเจ้า น้ำตาลปื๊บ หรือน้ำตาลมะพร้าวและกะทิ ผสมให้เข้ากัน
ขนมใสใส้		คื^อหนฮ้อ	น.เป็นขนมไทยที่ใช้ในพิธีขันหมากในสมัยโบราณ ลักษณะห่อด้วยใบตอง เป็นทรงสูง ขนมใส่ไส้มีกลิ่นหอมและหวานจากตัวไส้ รสเค็มมันด้วยหน้ากะทิที่สดใหม่ หน้าข้นพอดี ไม่เละ

ค
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
คณะ		ขณะ	น.ฝูง; แผนกวิชาในมหาวิทยาลัย; หมู่, พวก
คน		ก๋วน	ก.กวนให้ทั่ว, เอามือหรือไม้กวานสิ่งของไปรอบๆ ในภาชนะหรือในบางแห่ง
ค้น		ค^อน(เสียงสั้น)	ก.พยายามหาให้พบโดยวิธีสืบ เสาะ แสวง
ครรภ์		พุงย้าย	น.สัตว์มีท้อง
ครรภ์		ขี่อฆ็อง	น.สัตว์มีท้อง
ครอก		ขรอก	น.ลูกของสัตว์ที่ออกมาคราวเดีวยกันหลายตัว เช่น ลูกไก่และลูกสุนัขเป็นต้น, บ่าว, ทาส ว.เสียงนอนกรน,เสียงลิงขู่ตะคอก
ครอบ		ขรอบ	ก.งำ,ปิด;สวม; ถ่ายให้,ประสิทธิ์วิชาให้เช่น ครูครอบศิษย์
ครั้น		ครั่น	ว.เมื่อ. ครั้นแล้ว ว.ต่อจากนั้น, ดังนั้น
คร่า		ขร่า	ก.ฉุด, รั้ง, ดึง, ลาก
คราบ		ขราบ	น.รอยเปื้อน, รอยสกปรก, รอยด่าง, หนังหรือเปรือกนอกของสัตว์บางชนิดที่ลอกออกได้
คร้าม		คร่าม	ก.ขยาด, ไม่กล้าสู้, กลัวเกรง
ครำ		น่ามคี^กลำ	น.เรียกน้ำเสียที่ขังอยู่ในพื้นดินที่เป็นแอ่งเช่นใต้ถุนครัว ในท่อระบายน้ำเสีย
คร่ำ		น่ามขร่ำ	ว.น้ำหุ้นห่อเด็กในครรภ์
ครีบ		ขรีบ	น.อวัยวะของปลาที่ติดกันเป็นพืดอยู่ตามใต้ท้องและส้นหลัง; เรียกของบางอย่างที่มีลักษณะเช่นนั้น เช่น ครีบตาล
ครึกครื้น,ครื้นเครง		ซือหนุก	ว.เสียงดังครึกคริ้น, สนุกสนาน
ครึกโครม		โช้,โช้หาย	ว.อึกทึก อื้ออึง ชวนให้ตื่นเต้น เป็นที่เล่าลือกันแพร่หลาย
ครึ่ง		ขรึ่ง	ว.กึ่ง,1 ใน 2.ครึ่งๆ กลางๆ ว. ไม่ตลอด, ไม่จบ
ครื้ม		ครึ่ม	ว.ครึ่มอกครึ้มใจ, ครึ้มฝน
ครุ		โขระ	น.ภาชนะสานรูปกลม ยาด้วยชั้น ใช้ตักน้ำ

ง
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
งก		ง็อก, ด่าวา (ทับศัพท์มลายู)	ก.แสดงอาการอยากได้หรือไม่อยากเสียจนเกินควร.
งกเงิ่น		ชั้น	ว.ตัวสั่น, มีอาการสั่นอย่างคนแก่หรืออย่างกลัวหรืออย่างหนาวมาก
งง		ซ้งสัย,แบ่ง็อก (ทับศัพท์มลายู)	ก. ฉงน, คิดไม่ออกเพราะยุ่งยากซับซ้อน, ทำอะไรไม่ถูกเพราะยังตั้งสติไม่อยู่
งด		ง้อด,หละ,แว่น (เสียงสั้น)	ก.หยุดหรือเว้น คือ ไม่กระทำหรือไม่ดำเนินการตามปรกติ เช่น ผุ้ป่วยต้องงดอาหารและน้ำตามที่แพทย์สั่ง
งบ		ง้อบ (น่ามผึ้งง็อบ)	น.แผ่นกลมอย่างงบน้ำอ้อย
ง่วง		เหานอน,หาวนอน	ก.หาวนอน,อยากนอน
งวด		หงวด	น.คราวที่กำหนด เช่น การอออกรางวัลสลากกินแบ่งออกเป็นงวด, ลักษณนามเรียกจำนวนนับคราวที่กำหนด เช่น แบ่งการชำระหนี้ออกเป็น ๕ งวด, ก. ลดลงไป, พร่องลงไป, แห้งลงไป
ง่วน		เพลิน	ว.เพลินทำเพลินเล่นอยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง.
ง้อ		ง่อ	ก.ขอคืนดีด้วย, ขอพึ่งพาอาศัย
งอก		หงอก	ก.อาการที่เมล็ดผลไม้แตกเป็นต้นขึ้น; ผลิออก,แตกออก, เช่น รากงอก ยอดงอก: เพิ่มปริมาณมากขึ้น (ใช้เฉพาะของบางอย่าง) เช่น เงินงอก แผ่นดินงอก เนื้องอก; เรียกหน้าผากที่กว้างยื่นง้ำออกไปกว่าปรกติว่า หน้างอก. เรียกต้นอ่อนที่งอกออกจากผลบางชนิดมีผลมะพร้าวเมล็ดตาลเป็นต้นว่า งอกมะพร้าว งอกตาล
งอแง		ก๋วน,คี^ร่อง,คี^วี้ด	ว.ขี้แย, ขี้อ้อน, (ใช้แก่เด็ก);รวน, บิดพลิ้ว; เอาใจยาก
ง่อน		ฉื่อหง่อนหีน, หง่อนหีน	น.ก้อนดินหรือหินที่ตั้งสูงขึ้นไป
ง่อนแง่น		คลอนแคลน	ว.คลอนแคลน, ไม่แนน, ไม่มั่นคง
ง่อย		หง่อย,เป๊าะ	ว.อาการที่แขนหรือขาพิการเคลื่อนไหวไม่ได้อย่างปรกติ, ง่อยเปลี้ยวเสียขา ว. มีร่างกายพิการจนเดินไม่ได้อย่างปกรติ
งัด		งั่ด	ก.ทำให้เผยอหรือเคลื่อนที่โดยใช้วัตถุยาวคัด เช่น งัดตะปู งัดซุง

จ
ภาษากลาง			ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)		ความหมาย
จ			จ๋อ
จงใจ			จ๋งใจ๋		ก.ตั้งใจ, หมายใจ, เจตนา
จงกรม			จ๋งกร๋ม		ก.เดินไปมา, เดินเปลี่ยนอริยาบถ.
จด			จ๊อด		ก.หมายไว้ , เขียนไว้.
จตุปัจจัย			จตุ๊ปัจจั่ย		น.เครื่องอาศัยเลี้ยงชีวิตของบรรพชิตในพระพุทธศาสนา ๔ อย่างคือ จีวร (ผ้านุ่งห่ม) บิณฑบาต (อาหาร) เสนาสนะ      (ที่อยู่) คิลานเภสัช (ยา)
จบ			จ็อบ		น.การสิ้นสุดคราวหนึ่งๆ, ลักษณะนามเรียกการสิ้นสุดเช่นนั้น เช่น สวดจบหนึ่ง  ตั้งนโม ๓ จบ. ก. สิ้นสุดคราวหนึ่งๆ เช่น จบชั้นไหน
จม			จ๋ม		ก.หายลงไปหรืออยู่ใต้ผิวพื้น เช่น จมน้ำ จมดิน
จมูก			จือมู้ก		น.อวัยวะส่วนหนึ่งที่ยื่นออกมา อยู่เหนือปาก มีรู ๒ รู สำหรับดมกลิ่นและหายใจเข้าหายใจออก
จรวด			จร๊าด,จือร๊วด		น.ชื่อดอกไม้ไฟชนิดหนึ่ง ใช้ไม้อ้อบรรจุดินดำ มีหางยาว เมื่อจุดชนวนแล้วเหวี่ยงให้พุ่งขึ้นสูง, อาวุธหรือยานอวกาศที่ขับเคลื่อนด้วยความเร็วสูงมากโดยใช้เชื้อเพลิงในตัวเองเผาไหม้เป็นแก๊สพุ่งออกมาจากส่วนท้าย
จราว			ตือก๋าว		น.ตะพาบน้ำ
จริง			จิ๋ง		ว. แน่  เช่น ทำจริง ชอบจริงๆ; แท้, ไม่ปลอม, เช่น ของจริงไม่ใช่ของเทียม; เป็นอย่างนั้นแน่แท้ ไม่กลับเป็นอย่างอื่น เช่น ข้อนี้เป็นความจริง, ไม่เท็จ, ไม่โกหก, ไม่หลอกลวง , เช่น เรื่องจริง พูดจริง, เป็นไปตามนั้น เช่น ความฝันกลายเป็นความจริง
จวก			จ๊วก (จีวกดิ่น)		ก.สับหรือฟันโดยแรงด้วยจอบ
จ๊วก			ขาวโจ๊หวัด		ว.เป็นคำแต่งคำ ขาว ให้รู้ว่าสีขาวจริงๆ
จวน			แข่ (แข่จีทิ้ง)		ว.ใกล้, เกือบ เช่น เกือบถึงบ้าน
จ่อ			จ๊อ		ก.จดกัน, มุ่ง
ฉ
ภาษากลาง				ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)		ความหมาย
ฉก				ซึง, ซ้วย		ก.ฉวยเอา, แย่งเอา, วิ่งราว, ชิงเอา
ฉงน				ซ้งสัย		ก.เอะใจ, คลางแคลงใจ, สงสัย
ฉนาก				ซือน้าก		น.ชื่อปลาเค็มตัวคล้ายปลาฉลาม ปากเป็นฟันเลื่อย
ฉบับ				ซือบั^บ		น.แบบ,เรื่อง;เล่มหนังสือ, แผ่นจดหมาย.
ฉมวก				ซือม้วก		น.เครื่องมือแทงปลาเป็นต้น มีง่ามเป็น ๑,๓ หรือ ๕ ขา ที่ปลายขาที่ทำเป็นเงี่ยง มีด้ามยาว.
ฉลาก				ซือล้าก		น.สลาก, เครื่องหมายแทนสิ่งของสำหรับจับเสี่ยงทาย; ป้ายบอกชื่อ เช่นฉลากยา
ฉลาด				ซือล้าด		ก.เก่ง
ฉลาม				ซือหลาม		น.ชื่อปลาน้ำเค็มปากคม เป็นปลาที่ดุร้าย กินคนและสัตว์
ฉลู				ซือหลู		น.ชื่อปีที่ ๒ ของรอบปีนักษัตร มีวัวเป็นเครื่องหมาย.
ฉวย				ช้วย		ก.คว้า จับ หรือหยิบเอาโดยเร็ว.
ฉ้อ				ซ^อ		ก.โกงเอาด้วยกิริยายักยอกหรือปิดบัง, บางทีพูดควบกับคำอื่นว่า ฉ้อโกง
ฉอด				ช้อด(ทือแหลงช้อดๆ)		ว.พูดคล่อง, บางทีซ้ำคำว่า ฉอดๆ
ฉอเลาะ				ทำดี๋, ปรือจ็อบ		ว.พูดออดอ้อนหรือแสดงกิริยาทำนองนั้นเพื่อให้เขาเอ็นดู (มักใช้เฉพาะเด็กหรือผู้หญิง)
ฉัน				ฉาน,ค^า		ส.ข้าพเจ้า, ช้า, (เป็นคำแทนชื่อผู้พูด)
ฉับ				ฉับ		ว.อาการที่พูดหรือฟันเป็นต้นอย่างเร็ว เช่น  ฉับ พูดฉับๆ
ฉ่า				ช้า		ว.เสียงอื้ออึง;เสียงน้ำมันเดือดเมื่อเวลาทอดสิ่งของ;เสียงลูกคู่เพลงฉ่อยหรือเพลงลำตัด ร้องรับ จังหวะ
ฉาด				ช้าด,ผาง		ว.สียงดังเช่นนั้นอย่างเสียงดังเมื่อตบหน้าโดยแรง
ฉาบ				ช้าบ		น.เครื่องตีประกอบจังหวะชนิดหนึ่ง ทำด้วยโลหะรูปร่างเป็นแผ่นกลมคล้ายจานแต่มีปุ่มนูนขึ้นตรงกลาง เจาะรูตรงกลางปุ่มไว้ร้อยเชือกหรือเส้นหนังสำหรับถือตี: ก. ทา       เกลือก หรือเคลือบแต่ผิวๆ เช่น ฉาบปูน ฉาบกล้วย
ฉาว				โช้		ว.อื้ออึง,เอิกเกริก,เกียวกราว

ฌ
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ฌาปนกิจ		เผาส็อบ	น.การเผาศพ
ฌาปนสถาน		เถ่เผาส็อบ	น.ที่เผาศพ, บริเวณที่ตั้งเมรุเผาศพ รวมทั้งที่ตั้งสำนักงานจัดการเผาศพ ซึ่งอยู่ในบริเวณนั้นด้วย

ญ
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ญาติ		หยาด, ผี่น่อง	น.ผู้ร่วมสายโลหิตกันทางบิดาหรือมารดา
ญัตติ		ซ้วดญั่ต	น.คำประกาศให้สงฆ์ทราบเพื่อทำกิจขิงสงฆ์ร่วมกัน

ฎ
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ฏีกา		ดี่ก๋า	น. หมายเหตุ, คำอธิบายคำยาก; หนังสือเขียนอาราธนานิมนต์พระสงฆ์; ใบบอกบุญเรี่ยไร; ใบแจ้งการขอเบิกเงินจากกองคลัง; คำร้องทุกข์ที่ประชาชนทูลเกล้าฯ ถวายต่อพระองค์พระมหากษัตริย์;คำร้องทุกข์หรือคำคัดค้านที่ยื่นต่อศาลสูงสุด ชื่อว่า ศาลฎีกา; ชื่อคัมภีร์หนังสือที่สำหรับแก้หรืออธิบายคัมภีร์อรรถกถา; ชื่อคัมภีร์ ในพระพุทธศาสนา จารึกคำสอนในพระพุทธ-ศาสนา

ด
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ด		ด๋อ
ดก		ด็อก	ว.มาก, มากกว่าปรกติ, (มักใช้แก่สิ่งที่เกิดมีขึ้นตามธรรมชาติ) เช่น ต้นไม้ออกดอกออกผลมากกว่าปรกติ เรียกว่า ดอกดก ผลดก, ไก่ที่ไข่มากกว่าปรกติเรียกว่า ไข่ดก, หญิงที่มีลูกถี่และมากกว่าปรกติ เรียกว่า ลูกดก, คนที่มีผมมากกว่าปรกติ เรียกว่าผมดก
ดง		ด๋ง(ป๊า,ป๊าดง)	น.ป่าที่มีต้นไม้ใหญ่ขึ้นหนาแน่น เช่น ขึ้นเป็น
ดง		ยง	ก.เอาหม้อข้าวที่เช็ดน้ำข้าวแล้วตั้งไฟอ่อนๆ เพื่อให้ระอุ (ทางตากใบ เขาหุงข้าวไม่เช็ดน้ำ เมื่อหม้อเดือด จะนำฟืนที่ก่อไฟออกบ้างส่วน เปิดฝา แล้วใช้ไม้ฟายเล็กๆ ซึ่งเรียกว่า   “ ม่ายสื่อแด็ด” ลงไปคนให้ทั่วทำเช่นนี้ เรียกว่า “ยง” แล้วปิดฝา ก็จะสุกเอง)
ต้น		ด็อน	ก.สอยผ้า, ห้าวหาญ
ดวง		ด๋วง	น.รอยกลม,รูปกลม;แบบที่วางชะตาของคนหรือบ้านเมือง;คำเรียกสิ่งที่มีรูปกลมๆ เช่น ดวงตรา
ด้วง		ด^วง	น.ตัวหนอนที่กินเนื้อต้นมะพร้าว
ด่วน		ด๊วน,กือด๊วน	ว.รีบเร่ง,รวดเร็ว
ด้วน		ด^วน	ก.กุด, ขาด, สั้นเข้า,. ว. เรียกสิ่งที่มีรูปยาวๆ ที่ตอนปลายขาดหายไป เช่น แขนด้วนขาด้วน
ด้วย		ด^วย,ด๋า	ว.คำแสดงกริยารวมหรือเพิ่ม เช่น สวยด้วยดีด้วย, แสดงกริยาร่วมกันหรือในทำนองเดียวกันเช่น กินด้วย,แสดงความขอร้อง เช่น ช่วยด้วย บอกด้วย. บ. คำนำหน้านามเพื่อให้รู้ว่านามนั้นเป็นเครื่องใช้หรือเป็นสิ่งที่ใช้เป็นเครื่องกระทำ   เช่น ฟันด้วยมีด
ดอก		ด็อก	น.ส่วนหนึ่งของต้นไม้ที่ผลิตออกจากก้านเพื่อสืบพันธุ์; ลายรูปกลมๆ ตามผืนผ้า เป็น.

ต
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ต.เต่า		ต๋อ(ต๋อต๊าว)
ตง		ต๋ง	น.ไม้เครื่องเรือนที่วางทับบนรอด สำหรับรองพื้นหรือฟาก;ชื่อไม้ไผ่ชนิดหนึ่ง เรียก ไม้ไผ่ตงลำต้นใหญ่ ไม่มีหนาม
ต๋ง		ต๋อง(ข่าต๋อง)	ก.ชักเอาเงินไว้จากขาไพ่ที่เป็นผู้กินหรือลูกค้าที่แทงถูกในการพนันบางชนิด เช่น ถั่ว โป
ตงิด		งิ๋ดงิ๋ด	ว.เล็กน้อย, ทีละน้อยๆ, พอรู้สึกเล็กน้อยว่าเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ เป็นอาการทางกายหรือเป็นอาการทางจิต เช่น รู้สึกหิวตงิดๆ รู้สึกโกรธตงิดๆ
ตด		ต็อด	น.ลมที่ออกจากทวารหนัก; ก. ผายลมให้ออกจากทวารหนัก
ตถาคต		ต๊ะถาค็อด	น.ผู้บรรลุสัจธรรมถึงความเป็นไปอย่างนั้น, พระนามพระพุทธเจ้า, พระนามที่ใช้เรียกพระพุทธเจ้ามีต่างๆ กัน เช่น พระพุทธเจ้า พระทศพล พระศาสดา พระสัพพัญญู พระผู้มีพระภาคเจ้า พระโลกนาถ พระสุคต พระธรรมราชา พระ มหามุนี พระธรรมสามี พระสยัมภู พระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระชิน พระโคดม พระศรีศากยมุนี
ต้น		ต็อน	น.โคน, ลำ
ตบ		ต็อบ	น.ชื่อผักชนิดหนึ่งในน้ำ ดอกสีขาว เรียกว่าผักตบชวา, ก. ตีด้วยฝ่ามือ หรือตีด้วยของแบนๆ
ต้ม		ต็อม	ก.กริยาที่เอาของเหลวเช่นน้ำใส่ภาชนะแล้วทำให้ร้อนให้เดือดหรือให้สุกเช่น ต้มน้ำต้มข้าว ต้มมัน;ทำให้สะอาดและสุกปลั่ง เช่น ต้มผ้า ต้มทอง ต้มเงิน. ว. เรียกสิ่งที่ต้มแล้ว เช่น น้ำต้ม ข้าวต้ม มันต้ม
ตรึง		ตรึ๋ง,กริ๋ง	ก.ทำให้อยู่กับที่ เช่น ตรึงตะปู ตรึงที่นอน ตรึงข้าศึก, ทำให้อยู่คงที่ เช่นตรึงราคาสินค้าไว้, ติดอยู่ เช่น ตรึงใจ
ตรู่		ข่าวหมืด	น.เวลาสางๆ, เช้าตรู่
ตลิ่ง		ตือลิ้ง,ลิ้ง	น.ส่วนของฝั่งที่ไม่ลาดริมน้ำลำคลอง

ท
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ทด		ท็อด	ก.กันไว้, กั้นไว้, ทำให้น้ำท่วมทันขึ้นมาด้วยทำนบเป็นต้น เช่น ทดน้ำ; แทน, เป็นคำใช้เข้าคู่กันว่า ทดแทน เนื้อความกลายเป็นตอบแทน, น.สิ่งที่ใช้กั้นน้ำ
ทน		ถัน	ก.อดกลั้นได้, ทานอยู่ได้, เช่น ทนด่า ทนทุกข์ ทนหนาว, ไม่แตกหักหรือบุบสลายง่าย เช่น ของดีใช้ทน ไม้สักทนกว่ากว่าไม้ยาง. ว.แข็งแรง, มั่นคง, เช่น ฟันทน , อึด เช่น วิ่งทนดำน้ำทน
ทนาย		ถื่อนาย,หมอความ	น.ทนายความ มีความหมายว่า ผู้ที่ได้รับอนุญาตให้ว่าความแทนคู่ความในศาล
ทบ		ท็อบ	ก.พับเข้ามา เช่น ทบผ้า ทบเชือก
ทรมาน		หอหร่ามาน	ก.ทำให้ลำบาก, ทำทารุณ เช่น ทรมานตัว ทรมานสัตว์
ทรัพย์		ซั่บ	น.เงินตรา
ทราบ		โร่,สาบ	ก.รู้ (ใช้ในความสุภาพ) เช่น ทราบข่าวได้รับทราบแล้วเรียนมาเพื่อทราบ
ทรุด		ซุด	ก.จมลงหรือลดลงกว่าระดับเดิมเพราะสิ่งรองรับมีกำลังต้านทานไม่พอ เช่น กำแพงทรุด สะพานทรุด, ยุบลง เช่น ตกต่ำกว่าเดิม เช่น ฐานะทางเศรษฐกิจกำลังทรุดหนัก, เรียกอาการไข้ที่หนักลงไปกว่าเดิมว่า ไข้ทรุด
ทลาย		ถื่อลาย, พัง	ก. อาการที่สิ่งซึ่งเป็นกลุ่มก้อนแตกหักหรือพังกระจัดกระจายเช่น กองทรายหลาย, พังหรือทำให้พัง เช่น กำแพงทลาย
ทั่ว		ฉวก, ถั่ว	ว. ทั้งหมด, ทั้งสิ้น, ทุกหนทุกแห่ง, เช่น ทั่วตัว ทั่วโลก ทั่วหน้า
ท้วง		ท่วง	ก.พูดเป็นทำนองไม่เห็นด้วย
ทวด		ถวด	น.พ่อหรือแม่ของปู่ ย่า ตา ยาย
ท้วน  -อ้วนท้วน		ท่วน  -อ^วนท่วน	ว.อ้วนแข็งแรง, ใช้พูดประกอบกับคำ อ้วน เป็น อ้วนท้วน
ทวาย		ถื่อวาย	น.คนพวกยะไข่ในปรพเทศพม่า

ธ
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ธนาคาร		ถ่านาคาร,ถื่อนาคาร	น.นิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมาย บริษัทจำกัดหรือบริษัทมหาชนจำกัด ที่ใช้ชื่อหรือคำแสดงชื่อว่าธนาคาร ซึ่งประกอบธุรกิจเกี่ยวกับเงินและธุรกิจหลักทรัพย์
ธนาณัติ		ถ่านานั่ด,ถื่อนานั่ด	น.ตราสารซึ่งที่ทำการไปรษณีแห่งหนึ่งสั่งให้ที่ทำการไปรษณีอีกแห่งหนึ่งจ่ายเงิน
ธนู		ถื่อนู(โหลกถื่อนู)	น.อาวุธประกอบด้วยคันยิง และลูก พวกเดียวกับศ
ธรณี		ทอหร่านี	น.พื้นดิน,ที่ดิน,ปฐวี,แผ่นดิน
ธรรม		ธรรมหมะ	น.คำสั่งสอน,คุณความดี,หลักธรรมะ
ธรรมคุณ		ธรรมม่ะคุณ	น.บทแสดงคุณของพระธรรม
ธรรมชาติ		ธรรมม่ะฉาด	น.สิ่งที่เกิดมีและเป็นอยู่ตามธรรมดาของสิ่งนั้น
ธรรมดา		ธรรมม่ะดำ	ว.ปกติ
ธรรมบท		ธรรมม่ะบ็อด	น.ข้อแห่งธรรม, ชื่อคาถาบาลีคัมภีร์หนึ่งในขุทกนิกาย
ธรรมบาล		ธรรมม่ะบ๋าน	น.ผู้รักษาธรรม
ธรรมยุต		ธรรมม่ะยุ่ด,ธรรมยุ่ด	น.ชื่อนิกายหนึ่งของพุทธศาสนา
ธรรมวัตร		ธรรมวั่ด	น.ลักษณะเทศน์ทำนองธรรมดาอย่างหนึ่งที่แสดงอยู่ทั่วไปไม่ใช่ทำนองแบบเทศน์มหาชาติ.
ธรรมศาสตร์		ธรรมม่ะช้าด	น.ความรู้เกี่ยวกับวิชากฎหมายโดยทั่วไป
ธรรมาสน์		ธรรมหมาด	น.ที่สำหรับพระภิกษุสามเณรนั่งแสดงธรรม
ธัญพืช		ค^าวกลา	น.พืชล้มลุกหลายชนิดหนึ่ง เช่น ข้าว ข้าวสาลี ข้าวโพด ให้เม็ดเป็นอาหารหลัก
ธาดา		ธาด๋า	น.ผู้สร้าง,ผู้สรรค์, ผู้รังสกฤษฏ์
ธาตรี		ธาตรี๋	น.แผ่นดิน, โลก
ธาตุ		ถาด	น.สิ่งที่ถือว่าเป็นส่วนสำคัญที่คุมกันเป็นร่างของสิ่งทั้งหลาย โดยทั่วๆ ไปเชื่อว่ามี 4 ธาตุ ได้แก่ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม ,สามเนื้อเดียวล้วนซึ่งประกอบด้วยบรรดาอะตอมที่มีโปรตอนจำนวนเดียวกันในนิวเคลียส
ธำมรงค์		แหวน	น.แหวน,วงแหวน

น
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
นคร		น่ะคอน	น.เมือง,บุรี
นบ		น็อบ	ก.ไหว้, นอนน้อม
นพคุณ		น็อบพ่ะคุณ	น.ทองเนื้อเก้า, ทองนพคุณเก้าน้ำ
นพเคราะห์		น็อบพ่ะเขราะ	น.ชื่อดาวพระเคราะห์ทั้ง 9 มี อาทิตย์ จันทร์ อังคาร พุธ เสาร์ พฤหัส ราหู ศุกร์ และเกตุ
นพรัตร์		น็อบพ่ะรั่ด	น.แก้ว 9 อย่าง คือ เพชร ทับทิม มรกต บุษราคัมโกเมน นิล มุกดา เพทาย ไพฑูรย์
นมัสการ		น่ะมัดสะก๋าน	ก.การแสดงความอ่อนน้อมด้วยการกราบไหว้
นรก		น่าร็อก,หน่าร็อก	น.แดนหรือภูมิที่เชื่อกันว่าผู้ทำบาปจะต้องไปเกิดและถูกลงโทษ
นรา		น่ารา,หน่ารา	น.คน
นวโกวาท		น่ะว่ะโกหวาด	น.โอวาทเพื่อผู้บวชใหม่
นวด		หนวด	ก.ใช้มือบีบหรือกดคลึงแรงๆ
น่วม		หน่วม	ก.อ่อนนุ่มจนเกือบเหลว
นวยนาด		นวยหนาด, เดิ่นหนาด	ก.ดินทอดน่อง, เยื้องกราย,กรีดกราย
นอก		หนอก	บ.ข้างนอก, ตรงกันข้ามกับใน
นอกชาน		น็อกชาน	น.พื้นเรือนนอกชายคา, พื้นที่นอกตัวเรือน
น่อง		ปลี๋แข่ง,หน่อง	น.กล้ามเนื้อเนื้อที่อยู่ด้านหลังหน้าแข็ง
น้อง		น่อง	น.ผู้ร่วมสายเลือด แต่เกิดทีหลัง
นอบ		หนอบ	ก.น้อมกายลงไหว้
นอบน้อม		หนอบน่อม	ก.อาการซึ่งแสดงความเคารพอย่างสูง
น้อม		น่อม	ก.ก้มลง
น้อย  -น้อยใจ  -น้อยมาก		น่อย,อี๊ดนึ้ง  -น่อยใจ๋  -อี๊กนึ้งแรง	ว.นิดหน่อย, น้อยนิด
นะ		หนะ	ว.คำประกอบท้ายคำอื่น บอกความเป็นเชิงอ้อนวอน บังคับตกลง หรือเน้นให้หนักแน่น เป็นต้น

พ
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
พจนา		พ็อดจ่ะนา	น.การเปล่งวาจา, การพูด
พจนานุกรม		พ็อดจ่ะนานุ่กร๋ม	น.หนังสือว่าด้วยถ้วยคำในภาษาใดภาษาหนึ่งเรียงตามลำดับตัวอักษร โดยทั่วๆ ไปจะบอกความหมายและที่มาของคำไว้ด้วย
พญา		พ่ะยา,ผื่อยา	น.เจ้าแผ่นดิน เช่น พญาลิไทย; ผู้เป็นใหญ่ , ผู้เป็นหัวหน้า, (มักใช้นำหน้านามอื่น) เช่น พญานาค พญาหงส์
พ่น		ผ่อน(เสียงสั้น)	ก.เป่าของออกจากปาก, เอาของออกจากปาก,พูดมากหรือพูดโอ้อวด
พ้น		โพ่น	ก.อาการที่ผ่านหรือหลุดออกไปอยู่นอกเขตหรือเลยที่กำหนดไว้ เช่น พ้นอันตราย พ้นกิเลส พ้นทุกข์ พ้นเกณฑ์ พ้นตัว พ้นบ้าน.ว. นอกเขตออกไป เช่น ข้ามพ้น หลุดพ้น
พ้นเคราะห์		โพ่นเขราะ	ก.ผ่าน,หลุด,เหลือ
พนัก		ผื่อนั่ก	น.เครื่องสำหรับพักสำหรับพิง เช่น พนักเก้าอี้
พนัง		ทำน็อบ	น.ทำนบขนาดใหญ่
พนัน  -เล่นการพนัน		ผื่อนัน  -แล็นเบี^ย	ก.เล่นเอาเงินหรือสิ่งอื่นโดยอาศัยความฉลาดความชำนาญ เล่ห์เหลี่ยม ไหวพริบและฝีมือรวมทั้งโชคด้วย.น.การเล่นเช่นนั้น เรียกว่า การพนัน
พบ		พ็อบ	ก.ปะ,เจอะ
พยศ		ผือย็อด	ก.แสดงอาการดื้อหรือถือตัวไม่ยอมทำตาม.
พยัก		ผื่อยั่ก	ก.อาการที่ก้มหน้าลงเล็กน้อยแล้วเงยหน้าขึ้นโดยเร็วเป็นการแสดงความรับรู้เรียกว่า พยักหน้า
พยาน		ผื่อยาน,สักสี(สักซี)	น.หลักฐานเครื่องพิสูจน์ข้อเท็จจริง, ผู้ที่รู้เห็นเหตุการณ์หรือข้อเท็จจริงที่ใช้เป็นหลักฐานเครื่องพิสูจน์ได้;บุคคลซึ่งให้การในเรื่องหรือสิ่งที่ตนได้เห็นได้ยิน หรือได้รับรู้มาโดยวิธีอื่น
พยาบาท		พยาบ๊าด,ผื่อยาบ๊าด	ก.ผูกใจเจ็บและอยากแก้แค้น, ปองร้าย
พยาบาท		พยาบ๊าด,ผื่อยาบ๊าด	ก.เอื้อเฟื้อเลี้ยงดูเป็นพิเศษ; ดูแลรักษาคนไข้,ปรนนิบัติคนไข้

ฟ
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ฟก		ฟ่อก(เสียงสั้น)	ว.บวม,ช้ำ, อ่อนเพลียมาก
ฟอก		ฝอก	ก.ทำให้สะอาดหมดจด
ฟ้อง		ฟ่อง(เสียงยาว)	ก.กล่าวหาหรือกล่าวโทษต่อผู้ใหญ่หรือต่อศาล เช่น ฟ้องศาล, แสดงให้รู้ เช่น มีหลักฐานฟ้องอยู่ในตัว
ฟ่อน		มั่ด	น.หญ้าหรือต้นข้าวจำนวนมากที่เอามารวมกันเป็นมัดใหญ่ๆ
ฟ้อน		รำ	ก.รำ,เยื้องกราย
ฟัก		ฟั่ก	ก.กกไข่ให้เป็นตัว, ทำให้ไข่อบอุ่นเพื่อให้เป็นตัว
ฟักเขียว		โหลกน่ามต่าว	น.ผักต้นเป็นเถา ผลแป้นๆ เป็นพูๆ เนื้อในสีเหลือง(เหมือน ฟักเหลือง)
ฟัด		ฟั่ด	ก.กัดเหวี่ยงหรือสะบัดไปมา เช่น ถูกหมาฟัด, เหวี่ยง เช่น ถูกรถฟัดเสียสะบักสะบอม; ต่อสู้ เช่นเด็กฟัดกัน
ฟ้า  -ฟ้าร้อง  -ฟ้าแลบ		ฟ่า  -ฟ่าหลั่น  -ฟ่าแหลบ	น.ส่วนเบื้องบนที่มองเห็นครอบแผ่นดินอยู่ เช่น ดาวเต็มฟ้า, อากาศ เช่น ฟ้าครึ้ม ฟ้าร้อง ฟ้าแหลบ
ฟาก		ฝาก	น.ลำไส้ไผ่เป็นต้นที่ผ่าแล้วสับให้แตกออกเป็นอันเล็กๆ แต่ไม่ขาดจากกัน แล้วแบคว่ำออกเป็นแผ่นโดยมากใช้ปูเป็นพื้นเรือน เรียกว่า ฟากสับ, ส่วนที่ทำเป็นซี่แล้วใช้หวายหรือเถาวัลย์ถักให้ติดกันเป็นผืน เรียกว่าฟากซี่ หรือซี่ฟาก,ฝั่ง ,ข้าง, เช่น อยู่ฟากนี้ เรือข้ามฟาก ฟากฟ้า
ฟาด		ฝาด	ก.หวด,เหวี่ยง, เช่น ฟาดด้วยไม้เรียว จระเข้ฟาดหาง; (ปาก) กินอย่างเต็มที่เช่น ฟาดข้าวเสีย 3 ชาม
ฟื้น		ฟื่น	ก.กลับคืนมาใหม่ เช่น ฟื้นความทรงจำ ฟื้นสติ, คืนความรู้สึก เช่น ฟื้นจากสลบ
ฟุ้ง		ฟุ่ง	ก.ตลบไป เช่น หอมฟุ้ง กลิ่นฟุ้ง , ปลิวไป , กระจายไป, เช่น ฝุ่นฟุ้ง.ว. มากเกินควร (ใช้แก่กริยาคุย) เช่น คุยฟุ้ง
ฟูก		โผก,เบ๊าะ	น.ที่นอนที่ยัดด้วยนุ่นเป็นต้น มักทำเป็นลูกฟูก

ย
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
ยกเลิก		ย่องเหลิก	ก.เอาออก, ถอนออก,ไม่ใช้
ยกเว้น		ย่อกแว่น(เสียงสั้น)	ก.ไม่เกี่ยวด้วย, กันเอาออก, ยอมให้เป็นพิเศษ. บ.บอกจาก, เว้นแต่, เว้นเสียแต่
ยงโย่		โกงโค้ง	ก.กิริยาที่นั่งยองๆ หรือยืนขยับตัวขึ้นๆ ลงๆ ก้มๆ เงยๆ ไม่เป็นระเบียบ
ยถกรรม		ต๋ามบุ๋นต๋ามก๋ำ	ว.ตามบุญตามกรรม, ตามแต่จะเป็นไป
ย่น		ย็อน	ก.ร่นให้สั้นหรือให้เร็วเข้า เช่น ย่นหนทาง ย่นเวลา, หดร่นเข้าไป เช่น คอย่น , ร่นเป็นริ้วรอย เช่น หน้าย่น, ไม่เรียบ เช่น เสื้อผ้าย่อน
ยมทูต		ยมม่ะถูด	น.ผู้นำคนตายไปยังบังลังก์พญายมเพื่อรอคำตัดสิน
ยมบาล		ยมม่ะบ๋าน	น.เจ้าพนักงานเมืองนรก มีหน้าที่ลงโทษทรมานคนที่ตกนรกตามคำสั่งของพญายม
ยมราช		ยมม่ะหราด	น.เทพผู้เป็นใหญ่ประจำยมโลก
ยมโลก		ยมม่ะโหลก	น.โลกของพระยม;โลกของคนตาย
ยวบ		หยวบ	ก.อาการที่ไหวจะยุบลง เช่น นอกชานยวบ
ย้วย		ย่วย	ก.เบี่ยงหรือเลี่ยงจากแนวปรกติ ทำให้ยาวยื่นเกินไป เช่น กระโปรงย้วย ผ้าย้วย
ย่อท้อ		หย่อท่อ,ย^อท่อ	ก.ไม่คิดสู้เพราะขาดกำลังใจ
ยอก		หยอก	ก.ตำฝังอยู่ในเนื้อ เช่น หนามยอกเอาหนามบ่ง,รู้สึกเจ็บแปลบคล้ายมีอะไรมาเสียดแทง เช่น รู้สึกยอกกอก, และหมายถึงอาการที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น หนามยอกอก
ยอง		ย้อง	ว.อาการที่นั่งชันเข่าทั้ง 2 โดยก้นไม่ถึงพื้น เช่น นั่งยองอยู่ในท้องแม่
ย่อง		หย่อง	ก.เดินอย่างใช้ปลายเท้าจดลงเบาๆ
ยัก		ยั่ก(ยั่กคิ่ว)	ก.อาการที่คิ้วยกขึ้นยกลง
ยับ		ยั่บ	ก.ย่น,ยู่ยี่, เช่น ผ้ายับ เสื้อยับ

ร
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
รก		ร็อก	น.ที่หุ้มตัวเด็กในครรภ์แนบอยู่ในมดลูก พร้อมสายเลือดที่ติดกับสะดือ;ว. รุงรัง,เกลื่อนกล่น
รด		ร็อด	ก.เท ราด สาด ฉีด หรือโปรยน้ำหรือของเหลวไปยังสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพื่อให้เปียกหรือให้เปียกชุ่ม เช่น รดน้ำต้นไม้
รถจักรยาน		ร็อดที้บ	น.รถถีบ
รถจักรยานยนต์		ร็อคเขรื่อง,ร็อดมั่ดเต่อไซ	น.รถจักรยานที่มีเครื่องยนต์
รถยนต์		ร็อดยนต์	น.ยานพาหนะที่ขับเคลื่อนด้วยเครื่องยนต์ ตามปรกติ 4 ล้อมีหลายแบบหลายชนิดเรียกชื่อต่างๆ กันตามความมุ่งหมายที่ใช้
รบ		ร็อบ	ก.สู้กัน, ต่อสู้ในทางศึก, เช่น ไปรบกับข้าศึกที่ชายแดน, สู้ เช่น รบกับหญ้าไม่ชนะ; เร้าจะเอาให้ได้ เช่น ลูกรบแม่ให้ซื้อตุ๊กตา
ร่ม		กล็อด,หร่อม	น.สิ่งที่ใช้สำหรับกางแดด กันฝนมีด้าม
ร่ม		หร่อม	น.บริเวณที่แดดส่องไม่ถึง เช่น ร่มไม้
ร่วง		ล้น	ก.หล่น เช่น ใบไม้ร่วง ผลไม้ร่วง, หลุด เช่น ถูกชกฟันร่วง ผมร่วง
ร่วน		หร่วน	ว.ที่มีลักษณะเป็นก้อนไม่เหนียว แตกละเอียดได้ง่าย เช่น ดินร่วน ปลากุเราเค็มเนื้อร่วน ข้าวร่วน
รวบ		หรวบ	ก.อาการที่เอาสิ่งต่างๆเข้ามาไว้ด้วยกันให้เป็นฟ่อนเป็นมัด เป็นกลุ่มเป็นกอง, เอามือทั้ง 2 ข้างหรือวงแขนโอบรัดสิ่งใดสิ่งหนึ่งเข้าหาตัว เช่น รวบตัว
ร่วม		หร่วม	ก.สู่สม, รวม, อยู่ด้วย. ว.เกือบถึง, เกือบหมด, เกือบแล้ว, เกือบสำเร็จ, ด้วยกัน, อันเดียวกัน.
รส		ร็อด	น.สิ่งที่รู้ได้ด้วยลิ้น เช่น เปรี้ยว หวาน เค็ม ฝาด, และหมายถึง ความไพเราะ เช่น กลอนบทนี้ไม่มีรส
รอ		ท^า	ก.คอย เช่น รอรถ;ยับยั้ง เช่น รอการพิจารณาไว้ ก่อน;เกือบจด, จ่อ
รองท้อง		รองท่อง	ก.กินอะไรเล็กน้อยกันหิวก่อนจะถึงเวลาอาหาร

ห
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
หงอก		ง้อก	ว.ขาว (ใช้สำหรับขนหรือผมคน)
หง่อม		งอม	ว.แก่มาก ในคำว่า แก่หง่อม
หงอย		เสื่อง	ว.ซึมเซา, ไม่ชุ่มชื่น, ไม่กระเปี้กระเปร่า,ไม่ร่าเริง
หงุดหงิด		ย้าบ	ว.มีอารมณ์เสียอยู่เสมอๆ เช่น เขาเป็นคนหงุดหงิดง่าย, มีอารมณ์เสียเพราะไม่ได้ดังใจหรือไม่เป็นตามกำหนด
หด		ห็อด	ก.สั้นเข้า,ย่นเข้า, เช่น เสื้อหด, น้อยลง เช่น ทุนหายกำไรหด
หนวก		น้วก	ว.อาการที่หูขาดสมรรถภาพในการได้ยินเสียง
หน่วง		น้วง	ก.ดึงไว้แต่น้อยๆ, เหนี่ยวไว้, ทำให้ช้า, เช่น หน่วงเรื่องไว้ หน่วงเวลาไว้หน่วงตัวไว้. อาการที่รู้สึกปวดถ่วงที่บริเวณท้องในเวลามีประจำเดือนหรือเป็นบิด
หนวด		น้วด	น.ขนที่ขึ้นเหนือริมฝีปากบนของคน, สิ่งที่มีลักษณะเป็นเส้นยาวๆ ขึ้นตามบริเวณปากของสัตว์บางชนิด เช่น หนวดกุ้ง หนวดหมึก หนวดแมว
หน่วย		น้วย	น.ลูก,ผล, ใบ; เรียกเลขที่มีตำแหน่งเดียว คือ ตั้งแต่ 1 ถึง 9 ว่า จำนวนหน่วย; จำนวนหรือหมู่ที่นับเป็นหนึ่ง เช่น หน่วยอนุสภากาชาด
หน่อ		น้อ	น.พืชที่งอกจากกองหรือเหง้าของต้นใหญ่
หนอก		น้อก	น.เนื้อใต้ท้องน้อย, กล้ามเนื้อที่ต้นคอโค
หน่อย		อี๊ดนึ้ง	ว.นิดหนึ่ง, น้อยหนึ่ง, ไม่มาก, เช่น ขอหน่วย เดิน อีกหน่อยก็ถึง; ประเดี๋ยว , ไม่ช้า , ไม่นาน , เช่น รอหน่อย กินเหล้ามากๆ อีกหน่อยตาย
หนาด		น้าด	น.ต้นไม้ชนิดหนึ่ง ใบใหญ่เป็นขน มีกลิ่นฉุน ใช้ทำยา ถือกันว่าผีกลัวใบหนาด
หน่าย		เบื๊อ	ก.เบื่อ, จืดจาง, คลายจากความรัก
หนี		แหล่น	ก.ไปเสียให้พ้น, หลีกไปให้พ้น
หนี้		เน^	น.เงินที่กู้ยิมมาจากผู้อื่น;บุญคุณที่ผู้อื่นได้ทำแก่ตน ซึ่งจะต้องตอบแทน. สิ่งติดค้าง ยังไม่ชำระ

อ
ภาษากลาง		ภาษาถิ่นใต้ตากใบ (เจ๊ะเห)	ความหมาย
อ		อ๋อ
อก		อ็อก	น.อวัยวะส่วนหนึ่งระหว่างเหนือท้องกับลำคอ, บางทีเรียก ทรวงอก;ไม้อันกลางที่ยันเลื่อยให้ตึงเรียก ออเลื่อ, เรียกที่มีไม้ยันกลางว่า เลื่อยอก
อกไก่		อ็อกก๊าย	น.ไม้เครื่องเรือนที่พาดบนยอดจั่วหรือเสาดั้ง ซึ่งคล้ายกับกระดูกอกไก่เมื่อนอนหงาย
องคุลี		อ๋งขู่ลี	น.นิ้วมือ;ชื่อมาตราวัด ยาวเท่ากับนิ้วกลาง
อดีต		เถ่แล่วมา,แตก๊อน	ว.ล่วงแล้ว, ผ่านไป
อธิกรณ์		อ๊ะถิก๋อน	น.โทษ ปรกติใช้กับ พระภิกษุที่ต้องคดี, เรื่องราว, คดี , ปัญหา
อธิการ		อ๊ะถิก๋าน	น.อำนาจ, การปกครอง, ความบังคับบัญชา, ตำแหน่ง, หน้าที่, กิจการ, ภาระ, สิทธิ, ใช้เรียกพระสมภารว่า พระอธิการ, ตำแหน่ง ผูอำนวยการมหาวิทยาลัย.
อธิบดี		อ๊ะทิ่บบ๊อดี๋	น.ผู้เป็นใหญ่, ผู้ปกครอง, หัวหน้า, พระเจ้าแผ่นดิน; ชื่อตำแหน่งหัวหน้ากรม
อนึ่ง		ย้างนึ้งหล่าว	สัน.อันหนึ่ง, อีกอย่างหนึ่ง, อีกประการหนึ่ง
อนุญาต		นู่หยาด	ก.ยินยอม, ยอมให้, ตกลง
อนุภรรยา		เมียน่อย(เสียงยาว)	น.เมียน้อย
อนุศาสน์		อ๊ะนู้ช้าด	น.การสอน;คำชี้แจง
อบเชย		อ็อบเชย	น.ชื่อต้นไม้พวกหนึ่ง เปลือกมีกลิ่นหอม ใช้ทำยาและปรุงน้ำหอม
อปโลกน์		อุปปโล้ก	ก.ยกก้นขึ้นเป็น เช่น อปโลกน์เป็นหัวหน้า, อุปโลกน์ ก็เรียก
อย่า		ยา	ว.คำช่วยกริยาบอกความห้ามหรือไม่ยอมให้ทำการต่างๆ
อยู่		โย้	ก.พัก, อาศัย, เช่น เขาอยู่บ้านหลังนี้; ยังมีชีวิต เช่น เขายังอยู่; คงที่  เช่น เงินที่ให้มายังคงอยู่ครบ, ไม่ไปจากที่ เช่น วันนี้เขาอยู่บ้าน; ใช้ประกอบหลังกริยา แสดงว่ากำลังเป็นอยู่ในขณะนั้น เช่น นอนอยู่ ตั้งอยู่

 หมายเหตุ    -คำที่ทำเครื่องหมาย “ ^” ไว้เหนือคำ เช่น ภาษากลาง คำว่า “ ข้าว ” ภาษาตากใบ อ่านว่า “ค^าว” ซึ่งออกเสียงผิดกัน (ไม่มีวรรณยุกต์) ดังนั้นจึงจำเป็นต้องใช้เครื่องหมาย “ ^”  ไว้เหนือคำ เพื่อให้ออกเสียงสูงแล้วลดลง จึงจะถูกต้องกับการออกเสียงของภาษาตากใบ

-คำที่ทำเครื่องหมาย “ _” คือ คำที่ออกเสียงไม่ตรงตามพยัญชนะในภาษากลาง แต่เป็นเสียงภาษาตากใบ โดยเฉพาะ เมื่อหาพยัญชนะเพิ่มเติมไม่ได้ จึงใช้พยัญชนะที่ออกเสียงใกล้เคียงที่สุดมาเทียบแทน และขีดเส้นใต้คำเอาไว้ เช่น ภาษากลาง คำว่า “ออม” ภาษาตากใบ อ่านว่า “อ๋อม” เป็นต้น